آروجیا، زیبای ویرانگر در هیرکانی
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی میانخبر به نقل از ایرنا ؛ جنگلهای هیرکانی در حاشیه دریای کاسپین که بهعنوان یکی از کهنترین جنگلهای جهان شناخته میشوند و بهواسطه همین قدمت و ارزش بالای زیستی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدهاند، این روزها با فهرست بلندبالایی از تهدید و تخریب مواجهاند. از آتشسوزیهای عمدی، قاچاق چوب و تصرفهای غیرقانونی گرفته تا ظهور گونهای مهاجم به نام «آروجیا» یا «آروژیا»؛ پیچکی با ظاهری زیبا اما باطنی ویرانگر برای هیرکانی.
میتوان گفت قدرت تخریب این گونه حتی فراتر از آتشسوزی برآورد میشود. رشد سریع آن و پیچیدن بر تنه، شاخ و برگ گونههای هیرکانی، به خفگی تدریجی درختان میانجامد و همین مسئله آروجیا را به یکی از جدیترین تهدیدهای این زیستبوم بدل کرده است. آنچه این گونه مهاجم را در جایگاهی بالاتر از دیگر مخاطرات هیرکانی قرار میدهد، ناشناختهبودن و محدود بودن شیوههای مقابله با آن است؛ چراکه تنها راه مهار این گیاه، پایش مستمر جنگل و جمعآوری دستی و مکانیکی آن است، زیرا استفاده از سموم شیمیایی بهدلیل آسیب به سایر گونههای گیاهی، امکانپذیر نیست.
آروجیا چگونه درختان هیرکانی را میکشد
در همین ارتباط، حسن اخانی، گیاهشناس و استاد دانشگاه تهران، درباره تهدیدهای این گونه مهاجم برای جنگلهای هیرکانی به ایرنا گفت: این گیاه با رشد سریع خود بهصورت بالارونده به تنه و شاخههای درختان، بهویژه گونههایی مانند توسکا، میپیچد و از آنها بهعنوان تکیهگاه استفاده میکند. شدت فتوسنتز و رشد آروجیا بسیار بالاست و همین موضوع باعث میشود که در رقابت شدید با درخت میزبان، منابع آب و مواد غذایی خاک را مصرف کند؛ رقابتی که در نهایت میتواند به تضعیف و خفگی درخت و حتی مرگ آن منجر شود.
او با تأکید بر اینکه آروجیا از ریشه یا آوندهای درخت میزبان تغذیه مستقیم نمیکند، توضیح داد: این گیاه در دسته گیاهان بالارونده قرار میگیرد که با پیچیدن به شاخهها و تنه، خود را به سمت نور گسترش میدهند، اما در ناحیه ریشه، رقابت شدیدی با گیاه میزبان دارند. همین رشد سریع و مصرف بالای منابع، عامل اصلی آسیب به درختان بومی است.
این استاد دانشگاه تهران با انتقاد از نبود نظارت کافی بر ورود گونههای مهاجم به کشور گفت: متأسفانه در کشور ما مدتهاست که کنترل مؤثری بر ورود گونههای مهاجم، چه گیاهی و چه جانوری، وجود ندارد. گونههایی که قدرت تولیدمثل بالایی دارند، بهراحتی وارد محیطهای طبیعی میشوند و در نبود دشمن طبیعی، بهسرعت گسترش پیدا میکنند.
اخانی افزود: انتظار ما از سه نهاد اصلی، یعنی سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان منابع طبیعی و سازمان منابع طبیع این است که هرکدام در چارچوب وظایف خود، سازوکار جدیتری برای جلوگیری از ورود و گسترش این گونهها طراحی و اجرا کنند.
او تصریح کرد: متأسفانه آگاهی عمومی و حتی آگاهی برخی مدیران درباره خطرات گونههای مهاجم بسیار پایین است و همین موضوع زمینه گسترش آنها را فراهم کرده است.
وی با اشاره به نمونههای مشابه گفت: بررسیهای میدانی نشان میدهد که حتی برخی گیاهان زینتی مانند خرزهره که سالها در باغها کاشته میشدهاند، در برخی مناطق به گونه مهاجم تبدیل شدهاند. جالب اینجاست که آروجیا و خرزهره هر دو از یک خانواده هستند و هر دو خاصیت سمی دارند.
این گیاهشناس هشدار داد: یکی دیگر از خطرات ورود گونههای مهاجم، همراه بودن آنها با آفات و بیماریهایی است که در زیستبوم جدید دشمن طبیعی ندارند و میتوانند تهدید تازهای برای پوشش گیاهی و اکوسیستم منطقه ایجاد کنند؛ خطری که نمونههای آن در جهان بارها تجربه شده است.
هشدار درباره تکرار یک فاجعه سبز؛ بیتوجهی به گونههای مهاجم، تهدیدی جدی برای اکوسیستم منطقه
تهدید این پیچک خطرناک به حدی گسترش یافته که اخیرا مبارزه با آن به واحد پدافند غیرعامل فرمانداری واگذار شده است و به نظر مقابله با آن نسبت به گذشته بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
در همین ارتباط کمیل شعبانیان، معاون سیاسی فرمانداری در نشست پدافند غیرعامل که در فرمانداری رامسر برگزار شد، با اشاره به تجربه تلخ نابودی شمشادهای بومی بر اثر آفات و گونههای مهاجم، نسبت به پیامدهای بیتوجهی به این تهدید هشدار داد و تأکید کرد: غفلت از گسترش گونههای مهاجم میتواند تعادل طبیعی و زیستمحیطی منطقه را بهطور جدی بر هم بزند و خسارتهایی بهجا بگذارد که جبران آنها در کوتاهمدت ممکن نخواهد بود.
او مقابله با این پدیده را نیازمند نگاهی فراتر از اقدامات مقطعی دانست و افزود: مهار گونههای مهاجم تنها با اقدام هماهنگ دستگاههای مسئول، افزایش آگاهی عمومی و مشارکت فعال مردم امکانپذیر است؛ در غیر این صورت، تجربهای مشابه آنچه برای شمشادهای هیرکانی رخ داد، میتواند بار دیگر تکرار شود و بخشی دیگر از سرمایههای طبیعی منطقه را از بین ببرد.
به گزارش ایرنا مجموع شواهد میدانی، نظر کارشناسان و هشدار مسئولان محلی نشان میدهد که «آروجیا» دیگر یک تهدید بالقوه نیست، بلکه به خطری بالفعل برای جنگلهای هیرکانی تبدیل شده است؛ خطری خاموش که اگر بهموقع مهار نشود، میتواند تجربه تلخ نابودی شمشادهای بومی را اینبار برای گونههای دیگر تکرار کند. ویژگیهایی مانند رشد بسیار سریع، قدرت بالای رقابت بر سر منابع، نبود دشمن طبیعی و محدود بودن روشهای مقابله، این پیچک مهاجم را به یکی از جدیترین چالشهای مدیریتی هیرکانی بدل کرده است. از سوی دیگر، پراکندگی مسئولیتها و ضعف آگاهی عمومی، روند گسترش آن را تسهیل کرده و زمان واکنش را محدودتر ساخته است.
مقابله مؤثر با آروجیا، پیش از آنکه به بحرانی غیرقابلکنترل تبدیل شود، نیازمند مجموعهای از راهکارهای هماهنگ و بلندمدت است. در گام نخست، پایش مستمر و علمی جنگلها باید بهعنوان یک اولویت در دستور کار سازمان منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست قرار گیرد تا کانونهای آلودگی در مراحل اولیه شناسایی و مهار شوند. جمعآوری دستی و مکانیکی این گیاه، هرچند پرهزینه و زمانبر، در شرایط فعلی تنها گزینه کمخطر برای حفاظت از گونههای بومی است و باید با تخصیص اعتبارات ویژه و استفاده از نیروهای آموزشدیده انجام شود.
در کنار اقدامات میدانی، کنترل جدی ورود گونههای غیر بومی از طریق تقویت قرنطینههای گیاهی و نظارت بر واردات و کاشت گیاهان زینتی ضروری است؛ چراکه تجربه نشان داده بسیاری از گونههای مهاجم، از همین مسیر وارد اکوسیستمهای طبیعی شدهاند. همزمان، افزایش آگاهی عمومی از طریق آموزش جوامع محلی، دهیاران، بهرهبرداران جنگل و حتی مدیران اجرایی میتواند نقش مهمی در پیشگیری از گسترش این گیاه داشته باشد؛ مردمی که نخستین ناظران تغییرات در عرصههای طبیعی هستند.
در نهایت، موفقیت در مهار آروجیا تنها با همکاری فرابخشی ممکن است؛ همکاری میان سازمان حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی، حفظ نباتات، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، در کنار مشارکت فعال مردم و بهرهگیری از دانش دانشگاهی. هیرکانی، میراثی میلیونساله است که حفاظت از آن نیازمند تصمیمهای امروز و اقدامهای فوری است؛ چراکه تأخیر در برابر گونههای مهاجم، به بهایی سنگین برای نسلهای آینده تمام خواهد شد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
